روغن آفتابگردان یکی از پر مصرف ترین روغن های گیاهی در بازار است. این محصول در دو روش سنتی و صنعتی تولید می شود که در مدل سنتی، بازدهی روغن کمتر است و پر خاصیت؛ اما در نوع صنعتی روغن به دست آمده بسیار ولی کم خاصیت می باشد.
روغن آفتابگردان به دلیل داشتن موادی مغذی چون ویتامین E و اسیدهای چرب امگا 6 ارزش غذایی بالایی در سبد تغذیه خانوارها دارد؛ اما آنچه در گنجاندن این روغن در رژیم غذایی مصرف کنندگان حائز اهمیت می باشد، کیفیت بالای محصول انتخاب شده است. بخشی از این ویژگی به شیوه تولید، شرایط کشت و استفاده از بزر بهترین تخمه آفتابگردان برای روغن گیری بستگی دارد.
روغن آفتابگردان به چه صورت تولید می شود؟
برای استخراج روغن از دانه های آفتابگردان از دو روش صنعتی و سنتی استفاده می شود. امروزه، با پیشرفت تجهیزات روغن گیری و بازدهی بالاتر آن ها، روش های سنتی تولید روغن، کاربرد کمتری پیدا کرده اند. در روش های صنعتی دانه های گل آفتابگردان با قرار گرفتن در معرض فرایندهای مختلف و افزودن مواد فراوری می شوند و روغن آن ها به دست می آید و در نتیجه بهترین روغن آفتابگردان در اختیار شما قرار می گیرد.
1. به دست آوردن روغن با روش سنتی
استخراج روغن آفتابگردان به روش سنتی، به ترتیب شامل موارد زیر می شود:
- تمیز کردن دانه
- قرار دادن دانه های روغنی گل آفتابگردان در آسیاب های سنگی
- چرخیدن آسیاب و خرد کردن دانه ها
- به دست آمدن ماده ای خمیری شکل و روغنی
- قرار دادن ماده خمیری در استوانه های سوراخ دار
- تحت فشار قرار دادن استوانه و استخراج روغن آفتابگردان
معایب و ویژگی های روغنگیری به سبک سنتی
تهیه روغن به صورت ستنی معایب و مزایایی دارد که به صورت زیر است:
| مزایای تهیه روغن آفتابگردان به روش سنتی | معایب تهیه روغن آفتابگردان به روش سنتی |
| روغنی پرخاصیت و مفید | استریلیزه نبودن دستگاه های سنتی |
| راندمان این روش بسیار پایین | |
| مناسب برای تهیه روغن با حجم کم |
2. تهیه روغن آفتابگردان با روش صنعتی یا کارخانه ای
تولید روغن آفتابگردان به روش صنعتی با استفاده از دستگاه های مختلفی است که اساس کار آن ها دو روش پرس سرد و پرس گرم خلاصه می شود.
1. به دست آوردن روغن آفتابگردان با روش صنعتی پرس گرم (expellere)
در این روش تولید، دانه ها در دستگاه هایی مخصوص تحت فشار قرار گرفته و تا دمای 120-90 درجه سانتی گراد حرارت می بینند تا به خوبی پخته شوند. کنجاله به دست آمده در این روش حاوی 4 درصد روغن است که در انتها تصفیه می شود.
- در روش گرم استخراج روغن در مقایسه با روش سرد روغن بیشتری به دست می آید، اما به دلیل حرارت بالا بخش زیادی از خواص آن کاسته می شود.
- روش اکسپلر به لحاظ اقتصادی به صرفه تر است و در بیشتر کارخانجات روغن آفتابگردان به این روش تولید می گردد.
2. تهیه روغن آقتابگردان صنعتی با روش سرد
در روش فشار غیر مداوم، تولید روغن با استفاده از دستگاه های هیدرولیک انجام می شود. در این دستگاه ها دانه های آفتابگردان طی دو مرحله فشرده سازی پی در پی قرار می گیرند. دمای فشرده سازی حداکثر 60-40 درجه سانتی گراد و مدت زمان آن 60-40 دقیقه است. در این روش دانه ها پخته نمی شوند. به همین دلیلی به آن “روش سرد” نیز گفته می شود.
- کنجاله حاصله طی این روش حاوی 12-6 درصد روغن باقی مانده است.
- روغن به دست آمده در این روش کیفیت بالاتری دارد.
- روش پرس سرد نیازی به تصفیه روغن ندارد.
- حفظ ویتامین ها و عدم احتمال سوختگی از دیگر ویژگی های روغن تولید شده به روش سرد است.
آشنایی با مراحل تولید روغن آفتابگردان
متریال اولیه در تولید روغن های گیاهی، دانه های روغنی است. دانه آفتابگردان از درصد بالایی روغن تشکیل شده است که طی مراحل مختلف به صورت زیر، استخراج و درنهایت استفاده می شوند:
|
پوست گیری و تمیز کردن دانه ها |
پس از جدا کردن گرد و غبار از طریق الک با استفاده از دستگاه ها، پوست خارجی از دانه های جدا می شود. (این مرحله نقش مهمی در بهبود کیفیت و طعم روغن دارد.) |
| ایجاد کنجاله درشت با آسیاب کردن | دانه های پوست شده، به صورت درشت آسیاب می شوند تا کنجاله تهیه شود. |
| پرس کردن و استخراج روغن خام | دانه های آسیاب شده، پس از حرارت دیدن در دستگاه پرس می شوند تا روغن خام آن ها به دست آید. |
| افزودن حلال جهت بازدهی بیشتر استخراج روغن | کنجاله های پرس شده برای روغن گیری بهتر با یک حلال مخلوط می شوند و سپس به روش تقطیر، دوباره روغن گیری می شوند. |
| تصفیه کردن روغن ناخالص | در این مرحله صمغ زدایی، بو زدایی، مواد سفید کننده و خوشبو کننده روغن از طریق دستگاه های مختلف انجام می شود. |
| بسته بندی روغن آفتابگردان |
در نهایت روغن ها با یک بسته بندی مناسب وارد بازار می شوند. |
مراحل تصفیه روغن خام آفتابگردان
در فرایند تصفیه، صمغ زدایی، بو زدایی، مواد سفید کننده و خوشبو کننده انجام می شود. سپس جهت جداسازی و غیر فعال کردن فلزات کمیاب روغن به آن اسید سیتریک افزوده می گردد. بوزدایی روغن آفتابگردان نیز با استفاده از بخار روی روغن داغ انجام می شود. این مرحله از تصفیه در شرایط خلا و در دمای 225-250 درجه سانتیگراد است.
Degumming یا گام زدایی
گام زدایی اولین مرحله از تصفیه روغن با هدف خارج سازی فسفاتیدها از محصول است. این فرایند طی دو مرحله انجام می شود:
- گام زدایی با آب: روشی جهت جداسازی گام های جاذب رطوبت از روغن است. در این روش به تناسب مقدار فسفاتیدها، مقداری آب به روغن افزوده می شود. در نتیجه نیروی گریز از مرکز بخشی از این ناخالصی ها که جذب کننده رطوبت هستند از حالت انحلال خارج می شوند.
- گام زدایی با اسید: این روش برای جدا کردن ناخالصی هایی است که جاذب رطوبت نیستند و به صورت املاح منیزیم و کلسیم درآمده اند. طی این مرحله، بعد از افزودن اسید فسفریک 75%، روغن تا دمای 150-80 درجه سانتی گراد حرارت داده می شود. در نتیجه، ناخالصی های باقی مانده از روغن خارج می شوند.
اجرا مرحله Refining یا خنثی سازی
این مرحله با هدف خنثی سازی اسیدهای چرب آزاد روغن انجام می شود. محلولی از سود به روغن اضافه می گردد. با گذشت زمان و طی اعمال حرارت، این اسیدها به صورت صابون های غیر محلول از روغن خارج می شوند. در ادامه روغن را با آب داغ شستشو می دهند. فاز آبی حاوی صابون با استفاده از دستگاه های سانتریفیوژ جدا می شود.
Bleaching یا رنگبری روغن
برای رنگ زدایی روغن از یک نوع سیلیکات آلومینیوم دهیدراته با نام “خاک رنگبر” استفاده می شود. روغن در مجاورت با این ماده قرار می گیرد. با گذشت زمان پیگمان های رنگی روغن جذب خاک می شوند. در انتها با روش فیلتراسیون خاک جاذب حاوی این پیگمان ها جدا می گردند.
Deodorization یا بوگیری روغن آفتابگردان
در این مرحله ترکیبات فرار و بوداری چون پراکسیدها، آلدئیدها، اکسی اسیدها و … از روغن خارج می شوند. برای بوگیری روغن را در شرایط خلا عمیق از بخار آب در درجه حرارت بالا عبور می دهند. این شرایط باعث خروج ترکیبات فرار روغن آفتابگردان می شود. در ادامه، پس از سرد کردن روغن و افزودن اسید سیتریک (جهت جداسازی فلزات باقیمانده) و آنتی اکسیدان ها (جهت حفاظت از روغن در برابر اکسیداسیون)، روغن برای فیلتراسیون نهایی و در نهایت بسته بندی آماده می شود.
بسته بندی استاندارد و مناسب
آخرین مرحله بسته بندی محصول است که اهمیت بالایی جهت عرضه محصولی باکیفیت دارد. عدم رعایت استانداردهای بسته بندی می تواند منجر به فاسد شدن محصول می شود چرا که عوامل خارجی چون گرما، اکسیژن و رطوبت به محصول نفوذ می کنند. شیشه های پلاستیکی از جنس pvc، پلی اتیلن با چگالی بالا و PET، مناسب ترین محصولات برای بسته بندی روغن آفتابگردان هستند.
در پایان
روغن آفتابگردان چگونه تولید میشود؟ این روغن به دو روش سنتی و صنعتی تولید شده که در روش سنتی روغنی پر خاصیت به دست می آید؛ اما به دلیل راندمان پایین، عدم استریلیزاسیون دستگاه ها و مناسب نبودن روغن برای مصرف خوراکی بازار خوبی ندارند. در مقابل، روغنگیری به روش صنعتی بازدهی بالاتری دارد؛ اما به علت گرم شدن دانه ها، خاصیت خودش را از دست می دهد.
با توجه به مزایای و معایب هر روش، شما می توانید با مراجعه به برندهای معتبر، روغن مناسب خودتان را خریداری کنید. همچنین در نظر داشته باشید که فروشگاه سید ایران باکیفیت ترین روغن گل آفتابگردان را به قیمتی مناسب عرضه می کند که می توانید با تهیه و طبخ انواع غذا از خواص روغن آفتابگردان بهرمند شوید و از طعم بی نظیر غذاهایتان لذت ببرید.
ما در آنلاینر بیش از 12 سال است که به صورت تخصصی در حوزه های مختلف سئو (تولید محتوا، آن پیج، آف پیج، و تکنیکال) فعایت می کنیم. تیم ما تشکیل شده از دوازده کارشناس در هر کدام حوزه‌ها و در بخش تولید محتوا نویسنده های متخصص، به روز و با تجربه‌ی ما همواره تلاش می کنند تا باکیفیت ترین و یونیک ترین محتوا ها را ارائه دهند.
